યુવકે 2 વીઘા જમીન પર આ પાકની શરૂ કરી હતી ખેતી ! આજે કરે છે વર્ષ 60 કરોડનું ટર્નઓવર…જાણો તેમની પદ્ધતિ અને ખેતીમાં…
આ સક્સેસ સ્ટોરી રાજસ્થાનના જાલોર જિલ્લાના એક યુવાન ખેડૂતની છે જેનો પરિવાર તેને સરકારી નોકરી કરવા ઈચ્છતો હતો, પરંતુ તેણે પોતાનું ભવિષ્ય ખેતીમાં જ જોવાનું મન બનાવી લીધું હતું. આ યુવકનું નામ છે યોગેશ જોષી, જેણે પિતા ભીખારામ અને કાકા પોપટલાલની તમામ સલાહ છતાં સરકારી નોકરી વિશે એક વખત પણ વિચાર્યું નહીં અને સજીવ ખેતીમાં લાગી ગયો.
અભ્યાસ દરમિયાન યોગેશને ખેતીમાં રસ જાગ્યો. યોગેશે ગ્રેજ્યુએશન પછી ઓર્ગેનિક ફાર્મિંગમાં ડિપ્લોમા કર્યું. પરિણામ એ આવ્યું કે તેની ખેતીમાં રસ જાગ્યો, પરંતુ તેના પરિવારના સભ્યો ઈચ્છતા હતા કે યોગેશ સરકારી નોકરીની તૈયારી કરે. તેમને ત્યાં સુધી કહેવામાં આવ્યું કે જો તેમને ખેતીનો શોખ છે તો તેમણે એગ્રીકલ્ચર સુપરવાઈઝર બનીને ખેડૂતોની સેવા કરવી જોઈએ, સીધા ખેડૂત બનવાનું જોખમ ન લેવું જોઈએ. યોગેશ કહે છે, “મેં 2009માં ખેતીની શરૂઆત કરી હતી. હું ઘરેથી પહેલો વ્યક્તિ હતો જેણે આવું સાહસિક પરંતુ જોખમી પગલું ભર્યું. મને એ કહેવાનો કોઈ અફસોસ નથી કે ખેતીના પ્રથમ તબક્કામાં મને માત્ર નિરાશાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.
તે સમયે ઓર્ગેનિક ખેતી માટે વધારે વાતાવરણ ન હોવાથી શરૂઆતમાં યોગેશે આ વિસ્તારમાં કયું ઉત્પાદન વાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું જેનાથી વધુ નફો મળે અને જેની બજારમાં માંગ પણ વધુ રહે. તેને ખબર પડી કે જીરાને રોકડિયો પાક કહેવામાં આવે છે અને ઉપજ પણ બમ્પર છે, તેણે તેને જ ઉગાડવાનું નક્કી કર્યું. તેણે 2 વીઘા ખેતરમાં જીરુંની સજીવ ખેતી કરી, તે નિષ્ફળ ગયો પણ હિંમત હારી નહીં.
એક સમયે 7 ખેડૂતો સાથે ભારે મુશ્કેલીથી શરૂ થયેલી વાત આજે વિશાળ સ્વરૂપ ધારણ કરી ચુકી છે. આજે યોગેશ સાથે 3000 થી વધુ ખેડૂત મિત્રો જોડાયેલા છે. 2009માં તેમનું ટર્નઓવર 10 લાખ રૂપિયા હતું. આજે તેમની પેઢી ‘રેપિડ ઓર્ગેનિક પ્રાઈવેટ લિમિટેડ’ (અને 2 અન્ય સહયોગી કંપનીઓ)નું વાર્ષિક ટર્નઓવર રૂ. 60 કરોડથી વધુ છે. આજે આ તમામ ખેડૂતો જૈવિક ખેતી પ્રત્યે સમર્પિત છે અને રસાયણ મુક્ત ખેતી માટે પ્રયત્નશીલ છે.
આજે આ ખેડૂતોના કામની ખ્યાતિ વિદેશોમાં પણ પહોંચી છે. યોગેશની પહેલને કારણે જાપાનની એક કંપનીનો ઈન્ટરનેટ દ્વારા સંપર્ક થયો. તેમના પ્રતિનિધિઓ ગામડાઓમાં આવ્યા અને ખેતરોની મુલાકાત લીધી. સંપૂર્ણ તપાસ બાદ સમજૂતી થઈ હતી. આ પછી ખેડૂતોએ તેમને જીરું સપ્લાય કર્યું, આ માલની જાપાનમાં પ્રશંસા થઈ. કંપનીએ ટાઈ-અપ કર્યું, જેના કારણે તેમને જીરું, વરિયાળી, ધાણા, મેથી વગેરે પણ સપ્લાય કરવા પડ્યા. તેવી જ રીતે આ ખેડૂતો અમેરિકામાં પણ મસાલા સપ્લાય કરતા હતા. આ દિવસોમાં હૈદરાબાદની એક કંપનીએ આ ખેડૂતો સાથે તેમના પોતાના ખેતરમાં 400 ટન ક્વિનોઆની કોન્ટ્રાક્ટ ફાર્મિંગ માટે કરાર કર્યા છે. આ ખેતીમાં આ ખેડૂતો બિયારણથી લઈને ખાતર સુધીની દરેક વસ્તુ પૂરી પાડી રહ્યા છે. કરારો સાથે આ સંપૂર્ણપણે બાયબેક ફાર્મિંગ છે.
હવે, યોગેશ અને તેની સાથે સંકળાયેલા 3000 ખેડૂતો આગળ વધી રહ્યા છે, તેમને જોઈને અન્ય ખેડૂતો પણ તેમની સાથે જોડાવા માટે ઉત્સાહિત છે. જ્યાં પહેલા ખેડૂતો ભાગીદારીના નામે આનાકાની કરતા હતા, હવે તેઓ પોતે ભાગ લેવા આતુર દેખાય છે. યોગેશની ટીમના 1000 ખેડૂતો છેલ્લા 6-7 વર્ષથી ઓર્ગેનિક હોવાનું પ્રમાણિત કરે છે. અન્ય 1000 ખેડૂતો હાલમાં કન્વર્ઝન-2માં છે, છેલ્લા 1000 ખેડૂતો C-3 તબક્કામાંથી પસાર થઈ રહ્યા છે તેઓ કહે છે, “ઓર્ગેનિક સર્ટિફિકેશનને ગંભીરતાથી લેતા, દરેકને ઓર્ગેનિક ખેતી સંબંધિત તાલીમ મળી અને ખેતીની નાની નાની વિગતોને પણ હળવાશથી ન લેવાની સલાહ આપી. ખેડૂતોના ઓર્ગેનિક સર્ટિફિકેશનનો ખર્ચ કંપનીએ પોતે ઉઠાવ્યો હતો.”
ઓર્ગેનિક પ્રમાણપત્ર હોય તો ખેડૂતોની ઉપજ ખરીદવામાં આવે છે. જે ખેડૂત પાસે પ્રમાણપત્ર નથી તેણે પોતાની ઉપજ વેચવા માટે દિવસ-રાત મહેનત કરવી પડે છે. યોગેશે આ સમસ્યાનો ઉકેલ પણ શોધી કાઢ્યો, જેને તેણે એકીકૃત પેસ્ટ મેનેજમેન્ટ નામ આપ્યું. આ સુવિધા હેઠળ, જે ખેડૂતો પાસે પ્રમાણપત્ર નથી પરંતુ તેઓ સંપૂર્ણપણે ઓર્ગેનિક ખેતી કરે છે, તેઓ પણ તેમની ઉપજ ખરીદે છે. એક અમેરિકન કંપની તેમની સાથે સમાન રીતે જોડાયેલી છે. કંપનીની પ્રથમ શરત એ છે કે ઉત્પાદન કેમિકલ મુક્ત હોવું જોઈએ.આજે ખેડૂતોનું આ જૂથ, જીરું સિવાય, પશ્ચિમ રાજસ્થાનમાં વરિયાળી, ધાણા, મેથી, સુવાદાણા, નિગેલા, ક્વિનોઆ, ચિયા બીજ, ઘઉં, બાજરી, સરસવ સહિતના તમામ પાકોની જૈવિક ખેતી કરી રહ્યું છે. કંપની ‘રેપિડ ઓર્ગેનિક’ દેશની પ્રથમ કંપની છે જે જીરાના વેપાર મેળામાં પ્રવેશ કરી રહી છે.