પ્રમુખ સ્વામી એટલે બીએપીએસ સ્વામિનારાયણ સંસ્થાના મહંત અને લાખો ભાવિ ભક્તોના પ્રેરણાસ્ત્રોત! તેમણે પોતાનું જીવન લોક કલ્યાણ અને ભગવાનની ભક્તિમાં અર્પણ કરેલું આજે આપણે સૌ કોઈ પ્રમુખ સ્વામીના જીવન વિશે જાણીશું. પ્રમુખ સ્વામી એટલે શાસ્ત્રી નારાયણસ્વરૂપદાસ જેને આપણે સૌ કોઈ પ્રમુખસ્વામી મહારાજ તરીકે ઓડખીએ છીએ. તેઓ સ્વામિનારાયણના પાંચમા આધ્યાત્મિક અનુગામી તરીકે માન આપે છે.
પ્રમુખ સ્વામી મહારાજનું પૂર્વાશ્રમ નામા શાંતિલાલ પટેલ હતું અને તેમનો જન્મ ૭ ડિસેમ્બર ૧૯૨૧ ના રોજ ગુજરાતના ચાણસદ ગામમાં થયો હતો.
તેમના માતાપિતા, મોતીભાઇ અને દિવાળીબેન પટેલ શાસ્ત્રીજી મહારાજના શિષ્યો અને અક્ષર પુરુષોત્તમ આસ્થાના અનુયાયીઓ હતા. દિવાળીબેનનો પરિવાર સ્વામિનારાયણ ફેલોશિપ સાથેનો સંગઠન ભગતજી મહારાજના સમય સુધી વિસ્તર્યો હતો શાસ્ત્રીજી મહારાજે જન્મ સમયે યુવાન શાંતિલાલને આશીર્વાદ આપ્યા હતા, અને તેમના પિતાને કહ્યું હતું કે, “આ બાળક અમારું છે; જ્યારે સમય યોગ્ય થાય, ત્યારે કૃપા કરીને તે અમને આપજો.તે હજારો લોકોને ભગવાનની ભક્તિ તરફ દોરી જશે. તેના દ્વારા, હજારો મુક્તિ પ્રાપ્ત કરશે.
શાંતિલાલનો ઉછેર એક સરળ ઘરના વાતાવરણમાં થયો હતો, કારણ કે તેનો પરિવાર સાધારણ સાધનનો હતો. તેમ છતાં તેમણે ભણતરમાં ઉત્તમ કામગીરી કરી, સાધુ બનતા પહેલા સત્તર વર્ષ તેમણે ઘરે ગાળ્યા, શાંતિલાલને ફક્ત છ વર્ષ શાળામાં જવાની તક મળી. કિશોર વયે, શાસ્ત્રીજી મહારાજ સાથે શાંતિલાલનું બંધન ગાઢ બન્યું, અને તેમની નિષ્ઠા અને બુદ્ધિએ ઘણા લોકોને સાથીદારપણામાં પ્રભાવિત કર્યા. ઘણાને લાગ્યું કે શાંતિલાલ શાસ્ત્રીજી મહારાજની અધ્યક્ષતામાં સ્વામિનારાયણ સાધુઓના હુકમમાં જોડાવાથી સાધુજીવનનો આરંભ કરશે ત્યાં સુધી તે માત્ર સમયની વાત છે
.૭ નવેમ્બર ૧૯૩૯ ના રોજ, જ્યારે શાંતિલાલ સત્તર વર્ષના હતા, ત્યારે તેમને તેમના ગુરુ શાસ્ત્રીજી મહારાજનો એક પત્ર મળ્યો, જેમાં સાધુમાં જોડાવા કહ્યું. તેમના માતાપિતાએ તેમની પરવાનગી અને આશીર્વાદ આપ્યા, અને શાંતિલાલ તે દિવસે શાસ્ત્રીજી મહારાજ અને તેમના સાધુઓમાં જોડાવા માટે ઘરેથી નીકળ્યા.શાસ્ત્રીજી મહારાજે ૨૨ નવેમ્બર ૧૯૩૯ ના રોજ અમદાવાદના આંબલી વાલી પોળ ખાતે શાંતિલાલ પ્રાથમિક દીક્ષા, પાર્ષદ દીક્ષા આપી અને તેનું નામ શાંતિ ભગત રાખ્યું શાસ્ત્રીજી મહારાજે નવી શરૂ કરેલી પહેલી વિનંતી એ શાંતિ ભગતને તેમના માટે સંસ્કૃતનો અભ્યાસ કરવાની હતી; શાંતિ ભગત આ ઇચ્છાનું પાલન કરે છે, અને તેમના અભ્યાસમાં ઉત્તમ છે.
ગોંડલમાં દીક્ષા લઈને સન 1940માં તેઓ નારાયણસ્વરૂપદાસ સ્વામી બન્યા. જન્મજાત વિનમ્રતા, અહર્નિશ સેવા, સાધુતા અને લોકોના કલ્યાણની નિઃસ્વાર્થ ભાવનાથી તેઓ સૌના પ્રિય બન્યા. સન 1950માં માત્ર 28 વર્ષની ઉંમરે બી.એ.પી.એસ. સ્વામિનારાયણ સંસ્થાના પ્રમુખ બન્યા. ત્યારથી તેઓ પ્રમુખસ્વામી મહારાજના લોકપ્રિય નામથી લોકલાડીલા બન્યા. સન 1971માં બ્રહ્મસ્વરૂપ યોગીજી મહારાજના અનુગામી તરીકે ગુરુપદે બિરાજમાન થયા ત્યારથી અસંખ્ય લોકોના આધ્યાત્મિક પ્રેરણામૂર્તિ બન્યા અને અસંખ્યના જીવનમાં આધ્યાત્મિક પ્રેરણાઓ સિંચી.
આંતરરાષ્ટ્રીય આધ્યાત્મિક-સામાજિક સંસ્થા બી.એ.પી.એસ. સ્વામિનારાયણ સંસ્થાના સૂત્રધાર સ્વામીશ્રીએ, કઠિન પુરુષાર્થ અને નિઃસ્વાર્થ પ્રેમ દ્વારા એક વિરાટ ચારિત્ર્યવાન યુવાસમાજ તૈયાર કર્યો છે અને તેને રચનાત્મક માર્ગે વાળ્યો છે. સ્વામીશ્રીની વિનમ્ર અને પરગજુ પ્રતિભાથી પ્રભાવિત થઈને વિશ્વના અનેક ધર્મગુરુઓ અને આંતરરાષ્ટ્રીય ધુરંધરોએ તેમને એક મહાન સંતવિભૂતિ તરીકે હૃદયથી બિરદાવ્યા છે. અનેક મુમુક્ષુઓએ તેમના સાંનિધ્યમાં પરમાત્માની દિવ્ય અનુભૂતિ કરી છે, ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક શિખર પ્રાપ્ત કર્યું છે અને અનેક કરી રહ્યા છે.પરમ પૂજ્ય પ્રમુખસ્વામી મહારાજે બી.એ.પી.એસ. સ્વામિનારાયણ મંદિર સારંગપુર ખાતે સંવત 2072 ના શ્રાવણ સુદ દશમ ના રોજ સાંજે 6-00 વાગ્યે અક્ષરધામગમન કર્યું.