જ્યાં પણ માતા સતીના ભાગો પડ્યા, તે શક્તિપીઠના રૂપમાં સ્થાપિત થયા. શાસ્ત્રોમાં કુલ 51 શક્તિપીઠ માન્ય છે. આ શક્તિપીઠોમાં માતા હરસિદ્ધિ એક છે. અહીં માતા સતીની કોણી પડી હતી. તેમના મંદિરો મધ્યપ્રદેશના ઉજ્જૈન અને ગુજરાતના દ્વારકા બંને સ્થળો પર સ્થિત છે. ગુજરાતમાં માતાની સવારની પૂજા કરવામાં આવે છે અને ઉજ્જૈનમાં રાતની પૂજા કરવામાં આવે છે.
માતાનું મૂળ મંદિર ગુજરાતમાં મૂળ દ્વારકાના માર્ગ પર આવેલું છે. અહીંથી મહારાજા વિક્રમાદિત્યએ તેમને પ્રસન્ન કર્યા હતા અને તેમની સાથે ઉજ્જૈન લઈ ગયા હતા. આના પુરાવા છે કે માતાના બંને મંદિરોમાં દેવીની પાછળની બાજુ સમાન છે.
મંદિર વિશે ઘણી પૌરાણિક કથાઓ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ ઉજ્જૈનના સમ્રાટ વિક્રમાદિત્યની કુલદેવી છે અને તે તેની પૂજા કરતો હતો. ગુજરાતમાં ત્રિવેદી પરિવારના લોકો આજે પણ તેને કુળદેવી તરીકે પૂજે છે. જેઓ જૈન ધર્મમાં માને છે તેમને પણ આ દેવીમાં દીપ શ્રદ્ધા છે. તેની એક રસપ્રદ વાર્તા છે.
ગુજરાતમાં માતાનું મૂળ મંદિર કોયલા પર્વતના શિખર પર આવેલું હોવાનું માનવામાં આવે છે. પરંતુ હવે જે મંદિરમાં માતાની પૂજા થાય છે તે પર્વતથી થોડું નીચે છે. તેની પાછળ એક રસપ્રદ વાર્તા છે. કોલસા પર્વત પર સ્થિત મંદિરથી, જ્યાં સુધી માતાના દર્શન દરિયામાં જતા હતા, ત્યાંથી પસાર થતી હોડી સમુદ્રમાં ભળી જશે. એકવાર કચ્છના જગદુ શાહ નામના વેપારીની બોટ પણ ડૂબી ગઈ અને તે પોતે ભાગ્યે જ બચી શક્યો. આ પછી વેપારીએ કોલસા પર્વત નીચે માતાનું મંદિર બનાવ્યું અને માતાને નવા મંદિરમાં રહેવાની પ્રાર્થના કરી. ત્યારથી દરિયામાં તે જગ્યાએ બોટ ડૂબી જવાની ઘટના બંધ થઈ ગઈ.
હરસિદ્ધિ માતા માતા વિશે પણ એક કથા છે કે ભગવાન કૃષ્ણ અને યાદવ તેમની પૂજા કરતા હતા. તે મંગલમૂર્તિ દેવી તરીકે પણ ઓળખાય છે. પરંતુ જ્યારે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ તેમની તપસ્યાથી જરાસંધનો વધ કરવામાં સફળ થયા, ત્યારે યાદવો પ્રસન્ન થયા અને તેમનું નામ હરસિદ્ધિ રાખ્યું.
રાજા વિક્રમાદિત્ય માતાના મહાન ભક્ત હતા. તે દર બાર વર્ષે એક વખત તેનું માથું કાપીને માતાના ચરણોમાં અર્પણ કરતો હતો. પણ માતાની કૃપાથી તેમનું માથું ફરી એકઠું થઈ ગયું. રાજાએ આવું 11 વખત કર્યું. જ્યારે રાજાએ બારમી વખત પોતાનું માથું અર્પણ કર્યું, ત્યારે તે ફરીથી ભેગા થઈ શક્યા નહીં. આ કારણે તેનું જીવન સમાપ્ત થયું. આજે પણ 11 સિંદૂરથી ભરેલા રુન્સ મંદિરમાં હાજર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ રાજા વિક્રમાદિત્યનું વિચ્છેદિત માથું છે.
આજે પણ માતાની આરતી સાંજે ઉજ્જૈનમાં અને સવારે ગુજરાતમાં થાય છે. ઉજ્જૈનમાં હરસિદ્ધિ માતાનું મંદિર મહાકાલેશ્વર મંદિરની પાછળ પશ્ચિમ દિશામાં આવેલું છે. બંને મંદિરો વચ્ચે એક સમાનતા છે, તે છે પૌરાણિક રુદ્રસાગર. બંને મંદિરોના ગર્ભગૃહમાં માતા શ્રીયંત્ર પર બિરાજમાન છે.
ઉજ્જૈનમાં સ્થિત માતા હરસિદ્ધિનું મંદિર તંત્ર સાધના માટે ખૂબ જ પ્રખ્યાત છે. મહાલક્ષ્મી અને મહાસરસ્વતી પણ માતા હરસિદ્ધિની આસપાસ બિરાજમાન છે. માતાના મંદિરમાં શ્રી કરકોટેશ્વર મહાદેવ મંદિર પણ આવેલું છે જ્યાં કાલ સર્પ દોષ દૂર કરવા માટે પૂજા કરવામાં આવે છે.
