મિત્રો વાત કરવામાં આવે તો અભ્યાસ પૂરો કર્યા પછી, યુવાનોને વારંવાર ક્યાંક સારી નોકરી અથવા સરકારી નોકરી મેળવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. રાજસ્થાનના જયપુરમાં રહેતા અનિલ થડાનીને જ્યારે તેણે કૃષિમાં માસ્ટર્સ પૂર્ણ કર્યું ત્યારે તેને આવું કરવાની સલાહ આપવામાં આવી હતી. તેમણે વિવેકાનંદ ગ્લોબલ યુનિવર્સિટીમાં એક વર્ષ સુધી આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર તરીકે કામ કર્યું અને પછી નોકરી છોડીને પોતાની નર્સરી ‘પૌડશલમ’ શરૂ કરી. નર્સરીની સાથે તેઓ અન્ય ખેડૂતોને પણ સજીવ ખેતી અંગે સલાહ આપી રહ્યા છે.
તેમને ઇન્ટરવ્યૂ દરમિયાન જણાવ્યું હતું કે “અમારો પરિવાર ખેતી કરતો નથી પરંતુ મેં મારું ગ્રેજ્યુએશન અને કૃષિમાં માસ્ટર્સ કર્યું છે. મારા અભ્યાસ દરમિયાન મેં ઓર્ગેનિક ખેતી પણ કરી હતી. અમારા પ્રોજેક્ટ્સ અને ઇન્ટર્નશિપ્સ માટે, અમારે ખેતરોમાં ખેડૂતો સાથે કામ કરવું પડ્યું. “આ રીતે, મને પાયાના સ્તરે ખેતીનો સારો અનુભવ મળ્યો.” આમ અભ્યાસ પછી, વર્ષ 2018 માં, તે તેના શહેર જયપુર આવ્યો અને અહીંની યુનિવર્સિટીમાં ભણાવવાનું શરૂ કર્યું. આ સાથે તેણે ખેતીનું કામ પણ જોવાનું શરૂ કર્યું. અનિલ નજીકના ગામડાઓમાં ખેડૂતોને મળતો અને તેમને જૈવિક ખેતીની પદ્ધતિઓ શીખવતો. તે કહે છે, “સેવાનાં લગભગ એક વર્ષની અંદર, મને સમજાયું કે હું પાયાના સ્તરે કામ કરવા માંગુ છું. મારી જાતે વૃક્ષારોપણ કરવામાં અને ઓર્ગેનિક પદ્ધતિઓ દ્વારા સુકાઈ ગયેલા છોડને બચાવવામાં જે આનંદ મળે છે તેટલો આનંદ મને કોઈ સરકારી નોકરી ક્યારેય આપી શકે નહીં. તેથી, મેં નોકરીની સાથે જૈવિક ખેતી પણ કરી.
વર્ષ 2020 માં, અનિલે તેની નોકરી છોડી દીધી અને તેના ઘરની છત પરથી તેની નર્સરી શરૂ કરી અને તેણે આ કામમાં લગભગ 14,000 રૂપિયાનું રોકાણ કર્યું. તે કહે છે કે શરૂઆતમાં તેણે કેટલાક વૃક્ષો, છોડ અને કુંડા વગેરે ખરીદ્યા અને તેમાંથી વધુ છોડ તૈયાર કરવાનું શરૂ કર્યું. લોકડાઉનના કારણે તેમના કામ પર ઘણી અસર પડી પરંતુ તેમણે હાર માની નહીં. તેણે તે સમયનો ઉપયોગ ઘણી નવી વસ્તુઓ કરવામાં. તે કહે છે, “લોકડાઉન પછી મારું કામ વધતાં મેં મારી નર્સરીને ઘરની ટેરેસથી 100 યાર્ડની જગ્યાએ શિફ્ટ કરી. હું ઘરે ટેરેસ ગાર્ડનિંગ પણ કરું છું. મારી નર્સરીમાં આજે 4,500 વૃક્ષો અને છોડ છે. આ ઉપરાંત, હું શહેરી લોકો અને ખેડૂતોને વૃક્ષો અને છોડને લગતી અન્ય જરૂરી વસ્તુઓ પણ પ્રદાન કરું છું.”
તેણે કહ્યું, “મારા અભ્યાસ દરમિયાન, મેં ઓર્ગેનિક પદ્ધતિઓ દ્વારા વિવિધ પ્રકારના ખાતરો, પોષક દ્રવ્યો, પોટિંગ મિશ્રણ તૈયાર કરવાનું શીખ્યા છે. અમે અમારી નર્સરીઓ અને ખેડૂતો માટે વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓ દ્વારા ખાતર અને ખાતર તૈયાર કરીએ છીએ. અમારું આખું કામ ઓર્ગેનિક સેક્ટરમાં છે. નર્સરીની સાથે સાથે અમે લોકોના ઘરોમાં હાઈડ્રોપોનિક, વર્ટિકલ, ટેરેસ ગાર્ડન જેવા વિવિધ પ્રકારના બગીચા સ્થાપવાની સેવા પણ આપીએ છીએ.” અત્યાર સુધીમાં, અનિલે નવ ઘરોમાં હાઇડ્રોપોનિક સેટઅપ અને 10 થી વધુ ઘરોમાં વર્ટિકલ અને ટેરેસ ગાર્ડન લગાવ્યા છે. તેઓ સમયાંતરે તેમની સંભાળ રાખવા માટે પણ જતા રહે છે.
અનિલ કહે છે કે કોરોના મહામારી અને લોકડાઉનને કારણે તેમના કામ પર ઘણી અસર થઈ છે. તેમ છતાં, તે એક વર્ષમાં રૂ. 3 લાખનું ટર્નઓવર હાંસલ કરવામાં સફળ રહ્યો છે અને આશા છે કે તેમનો વ્યવસાય વધુ વિસ્તરશે. પોતાની નર્સરી ચલાવવાની સાથે, અનિલ ચાર અલગ-અલગ ખેતરોમાં લોકોને ઓર્ગેનિક ખેતી કરવામાં પણ મદદ કરી રહ્યો છે. તેઓ ખેડૂતોને ખેતીની નવી પદ્ધતિઓ, જૈવિક ખાતરો બનાવવા, જંતુ ભગાડવા વગેરેની તાલીમ આપે છે. તેઓ તેમના સ્તરે લગભગ 25 ખેડૂતો સાથે જોડાયેલા છે. જેમને તે ખેતીમાં મદદ કરે છે. આ સમગ્ર પ્રક્રિયા વિશે અનિલ જણાવે છે કે, “સૌ પ્રથમ તો ખેડૂતોને મળે છે અને તેમની સમસ્યાઓ સમજવામાં આવે છે. તેઓ પહેલા તેમના અનુભવો શેર કરે છે, પછી હું જે શીખ્યો છું તે હું તેમની સાથે શેર કરું છું. આ પછી, અમે ખેતીની પદ્ધતિ નક્કી કરીએ છીએ. ઉદાહરણ તરીકે, કેટલીક જગ્યાએ ખેતરને જુદા જુદા ભાગોમાં વિભાજીત કરીને પાક ઉગાડવામાં આવે છે અને અન્ય સ્થળોએ લેયર-ફાર્મિંગ કરવામાં આવે છે. તમામ પાકો ઓર્ગેનિક પદ્ધતિથી ઉગાડવામાં આવે છે.”
જયપુરના ખોરા બિસાલમાં રહેતા ખેડૂત રામ પ્રતાપ મીણા કહે છે કે અગાઉ તેમના બે એકરના જામફળના બગીચામાં ઘણા બધા પોપટ હોવાના કારણે ફળો વેડફાઈ ગયા હતા. પરંતુ છેલ્લા આઠ મહિનાથી તે અનિલના માર્ગદર્શન હેઠળ કામ કરી રહ્યો છે. અનિલની મદદથી તેનો બગીચો હવે ફળોથી ભરેલો છે. અનિલે તેના બગીચામાં ફળોને બચાવવા માટે વિવિધ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કર્યો છે જેમ કે ફળોને કપડાથી ઢાંકવા અને કેટલાક ઓર્ગેનિક સોલ્યુશનનો છંટકાવ કરવો જેથી પક્ષીઓ ફળોથી દૂર રહે.